مکانیزم تنظیم مرز پاک (CBAM: Carbon Border Adjustment Mechanism):
عصر جدید اعتراف به میزان انتشار دی اکسید کربن در تولید آهن و فولاد
گردآوری و ترجمه: آیدین صادقيانپور
(آدرس ایمیل: AIDIN.SADEGHIANPOUR@gmail.com)
ماهنامه پردازش – از ماه می سال ۲۰۲۳، اتحادیه اروپا مکانیزم تنظیم مرزکربن را اجرایی نموده است؛ ضوابطی نوآورانه برای کنترل انتشار کربن کالاهای وارداتی که شامل آهن و فولاد هم میباشد. این مکانیزم واردکنندگان کالا به اتحادیه اروپا را ملزم میکند تا انتشار گازهای گلخانهای ناشی از تولید کالاهایی که به این قاره وارد میشوند را رصد، اندازهگیری و گزارش نمایند. مکانیزم تنظیم مرز کربن همان محدودتهای انتشاری را که برای تولیدکنندگان در داخل مرزهای اتحادیه اروپا در نظر گرفته شده برای تولیدکنندگان خارجی نیز در نظر میگیرد. طیف وسیعی از سازندگان در خارج مرز اروپا، شامل تولیدکنندگان سقفهای فلزی، فریم، قطعات خودرو، ترن و حتی پیچ و مهره در معرض اعمال این مکانیزم قرار میگیرند. واردکنندگان اینگونه کالاها باید بطور دقیق مشخص کنند آیا کالای آنها تحت کدهای نامگذاری ترکیبی که ویرایش کدهای همگن اتحادیه اروپا برای کلاسبندی مبادلات بینالمللی است، قرار میگیرند؟ مکانیزم تنظیم مرز کربن علاوه بر صنعت آهن و فولاد ،صنایع سیمان، آلومینیوم،کودهای شیمیایی و هیدروژن را برای اعلام میزان انتشار کربن تحت نظر میگیرد.
انتشار مستقیم و غیر مستقیم کربن:
طی دوره گذار این مکانیزم، از اکتبر ۲۰۲۳ تا دسامبر ۲۰۲۵، واردکنندگان موظفند تا انتشار مستقیم و غیرمستقیم کربن ناشی از تولید کالاها و مواد اولیه را گزارش نمایند. گزارش جزئیات برای آهن و فولاد شامل مواردی مانند انتشار کربن ناشی از سوخت احتراق، احیا آهن و فولاد با عامل احیاکننده، از تجزیه حرارتی مواداولیه کربندار، گرمایش و سرمایش است. انتشار مستقیم کالاهای وارداتی باید به طور صحیح اعلام شود و همچنین واردکنندگان باید مقدار مواداولیه یا محصولات میانی کالاها را گزارش نموده و انتشار غیرمستقیم ناشی از مواد بکار رفته را تعیین نمایند. (شکل ۱) همچنین مقررات این مکانیزم توصیه میکنند که تولیدکننده خارجی به طور داوطلبانه انتشار مستقیم و غیرمستقیمی را که توسط سازمان ثالث معتبری تایید شده باشد در اختیار داشته باشند. از سال ۲۰۲۶ اگر مالیات کربن توسط تولیدکننده در کشور مبداء پرداخت شده باشد، میتواند منجر به کاهش مالیات مکانیزم تنظیم مرز کربن گردد. در فاز انتقالی اطلاعات، مالیات خارجی انتشار کربن باید توسط واردکننده کالا گزارش شود، به نحوی که کمیسیون اروپا بتواند اطلاعات را تحلیل نموده و از مالیاتگیری مجدد در زمانی که مکانیزم وارد فاز قطعی میشود (سال ۲۰۲۶) جلوگیری به عمل آید. اگر اطلاعاتی گزارش نشود فرض خواهد شد که هیچ مالیات کربنی روی کالاها و مواداولیه در کشور مبدا پرداخت نشده است.
همسانسازی میدان و یافتن راهحل برای فرار کربن: نظام تجارت کربن (European Trade Scheme :ETS) اتحادیه اروپا، نخستین برنامه تجارت کربن بوده و منجر به کاهش ۳۵ درصدی انتشار کربن در اروپا از سال ۲۰۰۵ شده است. ولی این تنها بخشی از داستان میباشد. کل داستان ازین قرار است که بسیاری از صنایع از الزامات قانونی نظام تجارت کربن گریخته و به مناطقی خارج از مرزهای اروپا کوچ کردهاند که به این روال فرارکربن میگویند. لذا بدون آنکه میزان انتشار کربن را کاهش دهند و یا جریمهای از این بابت پرداخت نمایند تولید را ادامه داده و کالاهایشان را به اتحادیه اروپا صادر نمودهاند.
بنابراین تولید در کشورهایی با قوانین زیستمحیطی آسانتر نسبت به اتحادیه اروپا که قوانین سختگیرانهای دارد مزیت به حساب میآمده است.
جلوگیری از فرار کربن: ابتدا اتحادیه اروپا برای ممانعت از فرار کربن به سهمیه آزاد نظام تجارت کربن برای صنایعی که ریسک خروج از اتحادیه اروپا را داشتند روی آورد. ولی منتقدان ابراز داشتند که این روش به معنای کوتاه آمدن در مقابل اهداف و اصول نظام تجارت کربن اتحادیه اروپا بوده است و نمیتواند شدت انتشار کربن برای صنایع خارج از اروپا را کاهش دهد. در حقیقت اروپا به بزرگترین واردکننده انتشار کربن ناشی از کالاهای وارداتی تبدیل شده است که مانعی جدی برای تبدیل شدن به قارهای عاری از کربن تا سال ۲۰۵۰ میباشد.
پیچیدگیها و سیر زمانی مکانیزم تنظیم مرز پاک: مکانیزم تنظیم (CBAM) سعی میکند تا بازتابی از طرح تجارت کربن (ETS) باشد. با شروع از سال ۲۰۲۶، از واردکنندگان خواسته میشود تا گواهی مکانیزم تنظیم برای انتشار کربنِ ناشی از تولید فولاد وارداتی که بالاتر از میزان وضع شده انتشار کربن میباشد با کم کردن هرگونه مالیات کربنی که در کشور مبداء پرداخت شده خریداری نمایند. قیمت گواهی مکانیزم تنظیم برمبناء متوسط هفتگی قیمت سهیمه نظام تجارت کربن خواهد بود. تاییدکننده معتبر و مستقلی باید صحت میزان انتشار کربن گزارش شده را تایید نماید. تا ۳۱ ماه می واردکنندگان، گواهی مکانیزم تنظیم خریداری شده را ارایه نموده و بنابراین اطمینان حاصل میآید که تمام فولادی که در اروپا مصرف میشود طی تولید، میزان انتشار کربن یکسانی داشتهاند. با اذعان به چالشهای مرتبط با اجرای چنین قانون پیچیدهای، اتحادیه اروپا از واردکنندگان میخواهد که طی سالهای ۲۰۲۴ و ۲۰۲۵ تنها اقدام به ارایه اطلاعات نموده و نیازی به خرید مکانیزم تنظیم ندارند. واردکنندگان فولاد باید اطلاعات اولیه را تا ۳۱ ژانویه ۲۰۲۴ ارایه نمایند.
جهانیسازی و همسانسازی مقررات و حصول مکانیزم تنظیم مرز کربن: مکانیزم تنظیم نمونهای از رویکرد اتحادیه اروپا برای جهانیسازی مقررات همسان میباشد، رویکردی که اثر “بروکسل” نامیده میشود. به جای استانداردهای مذاکره شده در قراردادها یا موافقتنامههای بینالمللی، اروپا از قدرت خرید خود برای بسط مقررات در خارج از مرزهای خود از طریق مکانیزم بازار استفاده میکند. الزامات مکانیزم تنظیم بهطور غیرمستقیم چگونگی اندازهگیری انتشارکربن را دیکته میکند. درحالیکه الزامات گزارشدهی برای واردکنندگان فولاد به اروپا اجباری میباشد، همچنین این الزامات روی تولیدکننده فولاد در کشور ثالث که لازم است واردکننده را با میزان انتشار کربن پشتیبانی نماید، تاثیر میگذارد. این عوامل آثار سیاستهای اقلیمی وسیع اتحادیه اروپا روی تولیدکنندگان در کشور ثالث را پررنگ میکند. همچنین مکانیزم تنظیم نشان خواهد داد که چگونه بازار انتشار کربن به بلوغ رسیده و جهانی خواهد شد. برای تولیدکنندگان خارجی مرسوم نبوده که کیفیتی خاص یا برچسب اطمینانی روی اتومبیل، لوازم الکترونیک یا موادغذایی که به اروپا صادرمیکنند درج نمایند، اما این اتفاق نخستین بار برای انتشار کربن رخ میدهد. مکانیزم تنظیم به یک برچسب کم انتشار مخصوص اروپا برای درج روی فولاد نیاز خواهد داشت.
همچنان که تولیدکنندگان بیشتری در سرتاسر دنیا از این قوانین تبعیت نمایند، این مکانیزم آثار وسیعی روی چرخه تامین فولاد جهانی خواهد گذاشت.
درک پیچیدگیها :درحین اینکه مکانیزم تنظیم اجباری میشود، شرکتهای فولادساز خارجی، باتوجه به پیچیدگیهای مکانیزم و سیر زمانی آن مسیر خود را برای تبعیت از آن پیدا خواهند کرد. درک صحیح الزامات کلیدی و مقررات این مکانیزم برای صادرکنندگانی که به دنبال تداوم حضور در اتحادیه اروپا میباشند حیاتی است.